Het redactionele commentaar van Erwin Boers op pagina 2 van de Leeuwarder Courant van donderdag 25 maart 2021 over de behoefte aan nieuw te ontwerpen parken om te wandelen, omdat de trend van oernatuur wel over zijn hoogtepunt heen lijkt te zijn, daagt natuurlijk wel uit om op te reageren. Want is dat wel de goede weg om in te slaan?
Ik heb eens kennis gemaakt met iemand die vertelde dat hij er veel plezier in had om lange wandelingen te maken, en dan bij voorkeur over de afsluitdijk. Dat vond hij het toppunt van wandelgenot, zo overzichtelijk, gewoon recht vooruit en doorlopen. Saillant detail hierbij, het was inderdaad een ontwerper. Ontwerpers zijn vaak goed in ordenen en overzichtelijk houden. Ontwerpers hebben als taak om ons niet te laten verdwalen, en ons het liefst langs een rechte lijn bij ons doel – of dat van zijn opdrachtgever – te laten uitkomen. Als een blindengeleidehond loodst de ontwerper ons langs gevaren en obstakels.

Het is kennelijk een ingebakken maatschappelijke gewoonte geworden om geen tijd te willen verliezen en onnodige risico’s of oponthoud te vermijden. We zijn gewend te consumeren, ook een wandeling of genieten van de natuur – we geven een ontwerper de opdracht om dat voor ons in te richten. Maar is het in de grond van onze menselijke natuur wel wenselijk om ook wandelen te beperken tot het beleven van wat de ontwerper voor ons bedenkt? En laten we ons daarbij niet te gemakkelijk leiden door het idee dat de mens alles onder controle kan krijgen en los of boven de natuur staat. Wel beschouwd ligt de aanleiding dat we willen controleren in het gegeven dat we als mensen denken complexiteit te kunnen systematiseren om er grip op te krijgen. Maar om Govert Geldorf te citeren: ‘de wereld is complex, maar de mens maakt het ingewikkeld’. Want onze pogingen tot ordening leiden vaak niet tot de echte oplossingen, maar tijdelijke of eenzijdige, en met reeksen van uitzonderingen die de natuur niet de ruimte geeft die het nodig heeft voor diversiteit. De natuur is namelijk heel goed zelf in staat zich aan te passen en te herstellen. We zien over het hoofd dat de mens zelf ook onderdeel is van de natuur. We kunnen ons beter verbinden met de complexiteit van de natuur, er van leren, er tijd en aandacht aan besteden en met onze energie een bijdrage leveren in plaats van vanaf de kade toezien. We kunnen als mens en burger als onderdeel van cultuur en natuur helpen onze eigen lange termijn toekomst in te richten.
De werkwijze van ontwerpen is inmiddels heel anders dan jaren terug – ook een vorm van natuurlijke aanpassing misschien. Een hedendaagse ontwerper is een soort verbinder van ideeën, een regisseur die begint bij participatie. Niet de ontwerper staat centraal maar de wensen, verhalen en de collectieve kennis van betrokkenen en gebruikers – de consument. Wandelen en meer groene natuur in en rond de bebouwde omgeving is haast een vanzelfsprekende behoefte. Maar mensen kunnen bijdragen om natuur de ruimte te geven.
Louis le Roy had dit vijftig jaar geleden al voor ogen toen hij in Heerenveen begon aan de Le Roy tuin (Europalaan/Kennedylaan) en iets later op een zelf gekocht stuk weiland begon aan zijn Ecokathedraal in Mildam. Hij ging niet uit van een ontwerp. Hij liet het ontstaan. Gaf de natuur de ruimte door slechts minimaal in te grijpen. Stapelde met overgebleven materiaal, zaaide en plante bomen, liet paden ontstaan op plekken waar mensen liepen (olifantenpaadjes). Er was geen vast plan, iedere ingreep volgde op het stadium waar de vorige toe had geleid. En wie wilde kon meehelpen. Want Le Roy huldigde het principe dat mensen met hun energie een creatieve bijdrage kunnen leveren aan de natuur. Het resultaat is dat er nu na vijftig jaar een staat van natuur is waar te nemen die op grond van biologische definities honderd jaar oud is. Een echte cultuur van oernatuur. Het is een wonder en een oase die dagelijks door vele ‘wandelaars’ wordt bezocht. Men komt er graag om… te verwonderen, de betovering, de ruimte voor fantasie, het gevoel van tijd even kwijt te zijn, om te ervaren en te zien waar een mens toe in staat is. En er is geen ontwerper aan te pas gekomen.
Al wordt er maar 1% van de bewoonde wereld vrij gehouden voor een ecokathedraal proces. Dan geeft dat de natuur ruimte voor herstel en daarbij de mens een plek om vrije energie te geven en om op te laden. Deze ideeën van Louis le Roy zijn steeds actueler. Stichting TIJD beheert het erfgoed en gedachtengoed van Le Roy en streeft naar meer plekken voor vrije ecokathedrale natuur. Fryslân heeft al een begin gemaakt en kan doorgaan met het kathedrale bouwen, eindeloos in de tijd. Samen een netwerk van eco-wandelgebied laten ontstaan. De belangstelling van heinde en verre is er al en kan alleen maar meegroeien. Belangstelling voor deze vorm van oernatuur is volop aanwezig.

Roelof Koster
Stichting TIJD
Mildam