Op 20 april 2012 promoveerde Kees Spelt op het proefschrift "Ontsnappen uit de ruimte. Over tijd, instantie en volgorde". HIeronder volgt een interview dat Bart Smout met Kees Spelt had naar aanleiding van de promotie. De foto's zijn van Gerrit Kooren.

Op je 64e nog een proefschrift schrijven, waarom niet? Kees Spelt deed het. In zijn proefschrift probeert hij mensen voor te stellen als tijd. “Ik rijk een nieuwe taal aan die het individu vleugels geeft”.

Twintig jaar geleden kwam het idee voor het proefschrift al opborrelen bij Kees Spelt (1948). Als organisatieadviseur ergerde hij zich vaak aan de manier waarop beleidsmakers met hun werknemers omgingen. “In de systeemleer is de persoon niet zo belangrijk, die wordt ondergeschikt gemaakt aan de regels”.

Dat kon anders, volgens Spelt. Dus ontwikkelde hij een voorstel tot een nieuwe visie op mens en werk. Uitgangspunt? We moeten ontsnappen uit de ruimte en de mens meer als tijd benaderen. Pardon? Spelt legt uit: “We praten en denken in de ruimte. We stellen ons alles altijd ruimtelijk voor, dus meetbaar, afgebakend, begrensd.  Eigenlijk is dat onderdrukkend. Het perkt de mogelijkheden van personen in”.

Want mensen en situaties voltrekken zich ten eerste in de tijd, meent Spelt. Hiermee bedoelt hij dat een mens geen vast gegeven is. Deze ontwikkelt zich, bestaat uit een aaneenschakeling van mogelijkheden en momenten. “Men gaat uit van een stabiele werkelijkheid. Maar als het lijf tijd is, is het een instabiel gegeven. Constant veranderend, alert en in ontwikkeling”. En toch moet een individu in een bedrijf zich teveel voegen naar vaste systemen en ideeën.

“De wetenschap en beleidsmaker hebben een top-down aanpak. Ze drukken hun modellen van bovenaf op de persoon. Ik denk vanuit een andere positie, vanuit de bottom-up aanpak. Oftewel: de mens is deelnemer aan de natuur, geen beschouwer van de natuur”.

Spelt hoopt dat zijn proefschrift bijdraagt aan een mentaliteitsverandering. De top-down aanpak werkt volgens hem belemmerend. Werknemers raken hierdoor hun ontdekkingslust, plezier en eigenheid kwijt. Eigenschappen die een gezond bedrijf juist nodig heeft. “Ik neem het de wetenschap en beleidsmakers kwalijk dat ze hier niet bewuster mee omgaan”.

De mens benaderen als tijd, betekent de mens benaderen als entrepreneur. Volgens beleid is er altijd maar één goede optie; entrepreneurs daarentegen kunnen kiezen uit een scala van gelijkwaardige mogelijkheden. “Je moet de dingen doen die je aankan”, zegt Spelt, “dat is wat ik zeg”.

Het proefschrift van Kees Spelt is getiteld: "Ontsnappen uit de ruimte. Over tijd, instantie en volgorde" en is hier te downloaden.